Selasa, 23 Oktober 2018

Ulaon na marragam

  • Mamosur-mosuri.
  • Mamoholi.
  • Acara Tardidi Dakdanak.
  • Marguru Malua.
  • Mamargahon Halak Na Leban.
  • Mambuat Goarni Ompung

  •  Mamosur-mosuri.
Adong do 2 macam ulaon na mamosur-mosuri:
  1.      Dung dibereng parboru boruna tumagam Haroan, Jala nungnga matoras napina rorotna, borhat ma hasuhuton parboru/hula-hula mandapotton boruna/helana, pasahatton dekke saha/dekke simudur-udur, dipasahat ma tu boruna/tuhelana sipanganoni mardongan mual sitio-tio dihatahon mai” boru hasian dohot ho hela, nunga songon natarida naniluluan, nga songon najuppang najinalahan, hubereng hami boru hasian, nunga matoras pinarorotmu, disialai ro hami mambaen indahan sipai lohot, asa lohot ma nauli, lohot na denggan, lohot ma pinarorotmu diho boru hasian/hela, nion ma indahan nalas, las ma roham majjalo panggabean parhorasani, nion ma dekke sahat, sahat ma nauli na denggan di gonggom toddim, jala di gonggom toddinami ma toddim boru hasian dohot ho hela, hata ni dekke simundur-udur, sai mudur-udur ma hamu nadua rappak dohot popparanmu tujoloan ni ari on, hata ni mual na tio sai tioma paddaiamnu tujoloan ni ari on asa dohonon nami hata ni silup-silupan.

"Asa tinitip ma tinoppa
hodong lais ni runa
tung songon on pe na boi tarpatupa
tu gabena ma hamu na pinasuna!'

Dungi dipasahat ma muse ulos bintang maratur, Asa anggiat mangatur di anak dohot di boru. nion ma boru hasian dohot hamu hela ulos paroppa ulos gonggoman ni toddi, asa oppa haduan pinarorotmon diho, jala marsigonggoman ma todditta jala dohonon ma songon uppasa nanidokni upasa ni situa-tua”

"eme sitamba tua
parlinggoman ni siborok
debata do dihita na martua
horas ma hamuna diparorot”

“asa bulung ni baniara
mangakkat mangissua
asa dihuta hamu unang marmara
didia pe naso jadi mahua”

"sahat --sahat ni solu
sahat ma tu bottean
leleng ma hamu mangolu
sahat ma tu parhorasan tu panggabean”

Dungi dibaen ma tamiang parmanganon sian hula-hula.

2.      Adong do na mamosur-mosuri di jou haha anggina di jou pamoruonna, di jou hula-hulana, rap borhat ma nasida mandapothon helana dohot boruna. Dipatupa ma dekke sahat dohot indahan na las, diboan ma muse manuk na niatur, asa mangaturhon di anak, dohot mangaturhon di boru, diboan ma muse accimun. Sipangalabbohi asa labbok pakkilalaanni boru na binosur-bosuron i mamboatton pinarorotna i, dipasahat ma muse tobu asa tonggi parniahapan dohot pakkilalaan tu joloan ni ari on, di patupa ma muse itak puti asa puti sohaliapan puti so habubuhan, dungi dipasahat ma dohot ulos mangiring asa anggiat mangiring di anak dohot di boru, dihatahon ma sude i marhite uppasa donganni natar surat dinamamosur-mosuri i, Dungi dijopput ma parbue na pir tu simanjujung ni boruna i dohot helana i dungi martangiang ma laos marsipanganon.
  •  Mamoholi.
Dung sorang nadibortian manang na marpiga-piga ari, Roma hula-hula manang parboru manaruhon aek ni utte manang bangun-bangun, dohot mamboan paroppa, dungi dipasahat ma dekke sahat dohot indahan na las, tu boruna dohot tu pahoppuna laos dohot helana nang dohot natua-tuani helana i, dung (hadoppon sipangononi didok ma hatana. "Lasma rohatta boru hasian dohot ho pahoppu, songoni nang dohot hela nami nang lae, iboto nami di naung sorang siuccok/sibutet on, Sonang soharibu-ribuan, diiring-iring jala digonggomi toddini debata, disialai massai las roha nami ala ditangihon tuhatta do tangiang ta, jadi boru hasian dohot hela nang pahoppu, lae nami dohot iboto nami di son rodo hami hula-hula muna , pasahatton dekke sahat, indahan na las, mual sitio-tio, sahat ma nauli, sahat ma nadenggan asa mudur-udur ma hamu tu dolok to toruan rap dohot pahoppu namion, sai tio ma pakkilalaan muna tujoloanni arion”.  Dohonon ma songon na nidokni natua-tua.

"Asa tinittip ma tinoppa
golang-golang pangarahutna
tung songononpe na tarpatupa nami
tu gabena ma hamu na pinasuna”

Dungi dijalang ma hula-hula nai dibaen ma tangiang parmanganan, dung salpu marsipanganon, dibagi hula-hulana ma parjabbarani, ia parjabbaran di jabu on do:

1 ) osang-osang
2) panahui dohot gaor gota namarsanggulan
3) aliang-aliang
4) soik opat
5) juhut na saur/dohot tanggo-tanggo nagodang
6) rippusu
7) upa suhut

Pardalanni parjabbaran i:
Osang ma tu tulangna / hula-hula.
Na marngingi (habbirang) tu dongan tubu, namar ngingi (siamun) tu dongan sahuta, soit tu tulang, namar sanggulan tu boru, gaor gota mulak tu paranak, tu bere ibebere tanggo-tanggo nagodang, tuhobbar jabu tanggo-tanggo nagodang, upa suhut di hasuhuton dohot namar dongan tubu. aliang dohot batuharaja, ate-ate ditanggoi parboruon ni hula-hula ma laos dipabbagihon mai tu akka situan natorop, dung sippul mambagi parjabbaran dipasahat ma akka hata pasu-pasuon tu nasorang i dohot tu natua-tuana, namarliat-liat ma pasahatton pasu-pasu Songon pardalan ni parjabbarani, dungi dipaappuhon hula-hula ma tu pamoruonna, dungi manggappu ma suhut paranak,laos ditutup ma dohot tangiang sian hula-hula.
  • Acara Tardidi Dakdanak.
Ia natardidi didok mai mangalap goar tu gareja khususna katolik dohot protestan, nabiasa diboan dakdanak i tu gareja marpahean nabottar alai anggo akka tondong nungnga di undang hian, akka dongan tubu, pariban dohot ale-ale, boru, bere, ibebere, dohot akka hula-hula, lumobi ma dohot dongan sahuta. Dung sippul sian gareja, roma hula-hula pasahatton indahan nalas, dekke sitio-tio /dekke simudur-udur manang dekke sahat. "on ma dekke sahat dohot indahan nalas pahoppu hasian, sahat ma goarmi goar pajjou-jouan, goar ni pakkehet-eheton, jala goarni na tarpillit mai di joloni Debata, sai anggiat ma tuhipas na ho ibbur-ibbur magodang penggeng saur matua. Hatani indahan nalas "las ma roha ni pahoppu nami”, hatani dekke sahat " sahat ma nauli, sahat ma na denggan di ho, asa dohonon nami ma songon ni dok ni natua-tua".

                        "Asa tinittip ma tinoppa
                        hodong lais ni ruma
                        tung saotik pe natarpatupa
                        tugabena ma pinasuna”

“asa nion ma ulos gonggoman mu, manggonggom dinauli, manggonggom di na denggan, sai anggiat ma tu goppis na tu pahoppu tu joloan ni ari on, dohonon ma songon nidok ni opputta naparjolo tubu i"
.
                        "Asa eme sitamba tua.
                        parlinggoman ni siborok
                        debata do dihita silehon tua
                        asa horas ma ho diparorot"

            "Horbo ni baniara
            dipabara dipalua
            dihuta ho naso jadi marmara
            age didiape naso jadi mahua”

              "Sahat-sahat ni solu
               sahat ma tu bottean ni ajibata
               leleng maho mangolu.
               tottong ma ho diparorot amatta debata”
                       
Dungi mulak ma hula-hula tu hundulan na, di bahen anggina suhut ma tangiang parmanganon, ditikki na marsipanganon i ma laos di suru hula-hula akka pamoruonna laho mananggoi haliang, ate-ate, dohot pusu-pusu, nang butuharaja dibagihon tunatorop i humaliang, dung simpul marsipanganon laos dibaen pangulani huriama tamiang sippul mangan.
            Laos dibagi hula-hula ma parjabbarani:
I ) Osang dilehon mai tu hula-hula
2) Namarngi-ngi sabola siamun dilehon tu tulangna
3) Namarsanggulan dilehon mai tu pamoruonna
4) Panahui manang gaor gota mulak ma tu haha anggi ni hasuhuton
5) Juhut na saur manang tanggo-tanggo nagodang dilehon ma tutulang rorobotna
6) Songonima nang tu bere/ibebere tong juhut nasaur
7) Tu paribanna juhut na saur.
                       
Alai molo upa suhut ima dihula-hula manang na niambangan, laos ima dilehon tu akka dongan tubuna, paboahon ala si sada suhut do halak i namardongan sabutuha,dung salpu mabbagi parjabbaran marhata sigabe-gabe ma robbonganni hula-hula, songon pardalanni partodingni parjabbarani songon ima marliat-liat maddok hata pasu-pasu, pasu-pasu tu nabaru manjalo paddidioni dohot tu natua-tuana, dungi parpudi ma panippuli mandok pasu-pasu laos paappuhossa, dungi mangappu ma suhut bolon.
  • Marguru Malua.
Digoari mai malua sian pangkukkungion/sian tanggung jawabni orang tuana, dung marguru malua nasai leleng diajari guru huria manang paddita dipatupama acara gareja, marpahean na bottar ma disi nalaho malua i, tupado disi bawa dohot boru-boru, dung sikkop dialusi akka sukkun-sukkunni paddita.

Jala dipaboa paddita ma tanggung jawab ni nasida be, maksud dohot tujuan laho memperbaharui pangalaho manang paubahon pangalaho, dungi dipasu-pasu paddita ma nasida saluhutna, dung sippul sian gereja, sahat di tanggani bagasna nunga disi be akka tamu naginokkon, dungi dipahuddul ma namalua sian pakkakkungion i tu lage-lage tiar, roma natua-tuana mangupa majjopput sipirni toddi laos udurma tulangna dohot nattulangna mangupa-upa dipasahat ma iddahan na las dohot dekke sahat, jala dipodai ma denggan-denggan, laos di ulosi ma, ima digoari ulos gonggoman. Dipasahat ma marhite-hite uppasa laos dijopput ma parbue pir tusi manjujungna

“Asa pirma pokki"
bahul-bahul passalangan
asa pirma toddim
luju-luju ma dalanni passamotan”

“Marluga solu bolon
            solu manopi-nopi
            nungnga pungu hamu dison
namar baju dohot doli-doli
            sai asima rohani tuhatta
            dilehon ma dihamu nauli sikkopni toddi"

"Sahat-sahat ni solu
sahat ma tu bottean
leleng ma ho mangolu
sahat tu panggabean”

Dungi mulak bema akka tulangna /nattulangna, natua-tuana tu huddulanna dungi dibaen ma tangiang parmanganon. Haha anggi nampuna /anakkon ido padalatton parjabbaran manang tudu-tuduni sipanganoni tu akka namar tohonan /marbadohoan molo hapeahan ni parjabbaran pe dijoloni namalua sian patukkungion i do ai las ido nakkiningan di bahen natua-tuanai upa-upa di anakkonna.

Pardalanni parjabbaran:
  1. Osang tu tulangna mai (tulang ni namalua sian pakkakkungion i).
  2. Namamgingi sabola siamun tu hasuhuton.
  3. Namar sanggulan tu pamoruonna.
  4. Panahui tu parhobas.
  5. Tanggo-tanggo nagodang tu tulang rarobotna.
  6. Tanggo-tanggo nagodang tu bere/ibebere songonima dohot tu hobbar jabuna tongma tanggo-tanggo nagodang, nang dohot tu paribanna
  7. Namarngingi sabola hambirang tu natua-tuani huta.
  8. Tu akka dongan tubu nang haha anggina upa suhut ma, di bagihon tu nasida.
Dung simpul mambagi parjabbaron sudema mangalehon hata poda, sude marliat-liat sesuai dohot pardalanni parjabbarani, mulaimai sian dongan tubu, panutup ma tulangna laos tulangna i ma na paappuhon.
Dungi mangappuma hasuhuton, ditutupma dohot tangiang sian pangulani huria manang sian tulang.
  • Mamargahon Halak Na Leban.
Sering do terjadi di halak hita batak ma margahon halak nasing /silehon gabe, di bahen ma anakkon manang dongan samarga. Molo mambahen adat na sisongoni parjolo paboaonna ma i tu akka haha anggina /dongan sabutuha, Dung dos roha ni akka namar haha maranggi dijouma sude akka suhu-suhuni marga, popparan ni opputta siraja batak laho mangarumusson ulaoni jala ondo sada ulaon pesta ni halak batak na ubbalga, alana ikkon sigagat duhut do parjuhut ni i, jala makkuling do disi agung sabangunan leanon do bulang-bulang ni ianakkon na nimargahoni lengkap dohot parhutaanna /pajjaeanna songon nang dohot tarobbona, jala pasahatton bulang-bulangi pe ikkon dos do rohani namarhaha maranggi, jala ditottuhon do sada hasuhuton maranakkon anak na nimargahon i jala siani ma dibuat tarobbona nabiasa tano parhutaonna dohot pajaeanna hot doi dibaen tu bona. Jala ianakkon na nimargohoni mangalehon parpisoan namassai balga berupa hepeng, sesuai dohot na disepakati 2 belah pihak godangna. Jala risdo sude setiap suhu-suhu ni parmargaon dapotan parjabbaran jala sudema setiap suhu-suhuni parmargaon mangalehon pasu-pasu tu ianakkon nanimargahoni, jala marsitariparan do disi parjabbaran popparan ni nasubbaon dohot na tuttungan, jala akka raja-raja biuspe makkatai do disi saluhutna.

Naparjolo sahali mamargahon halak na leban gabe halak batak, ima naterjadi di porsea, molo menurut nani hatahon ni akka natua-tua adong do manang namarpiga-piga ruma tangga, halak cina, mangakku gabe marga manurung, di porsea marpungu do sude tertua-tertua ni marga manurung (penatuai), mangarumusson/makkatai taringot tu haroro ni halak cina nanaeng masuk gabe marga manurung, dung makkatai sude akka natua-tuai, sada diantara popparan ni raja manurung natolu panggoari gabe dibahen ma akka halak cinai popparan ni siappudan, ujung na gabe opat ma dibahen popparan ni raja manurung, dibahen ma goar ni oppu ni halak cinai raja mangihut, jala dipestahon mai jala tung massai balga do dibahen najolo pestanai sudema halak cinai dibulang-bulangi marga manurung jala dilean parhutaanna, dohot tarobbona halak cinai mangalean parpisoan, tu marga manurung.

Songoni ma sahat tu saonari setiap adong halak na leban gabe halak batak, dipestahon jala diadatton doi, sesuai paradaton na adong hian.
  • Mambuat Goarni Ompung
Adong do sipata marlomo ni roha mambuat goarni oppuna, olomai alani utang dihajolma on nioppuna, molo mabbuat goarni oppung, ulaon na balga do ulaoni, di goari mai ulaon patapehon tua, jala ulaoni digoari mai ulaon bius, jala par juhutna saboi-boina sigagat duhut doi, jala sude suhu-suhu margana pasti dapotan parjabbaran, jala sude mangalehon pasu-pasu. jala sebelum ulaoni di pamasa do ria raja, di jou sude akka utusa-utusan ni paradaton na adong di luati, asa sikkop sude hata nahobbar tu ulaoni, jala dibuat do disi Agung sabangunan, asa tappe tua dohot sangap asa ojak dohot sahala ni oppu tu na mabbuat goarni oppunai, alai jarang do jolma namabbuat goarni oppuna.




BUTUH MODAL USAHA, DANA TUNAI..?
KLIK..!!



1 komentar:

  1. aha do imbar ni osang dohot panahui ? boasa asing-asing hasahatanna ? mlt

    BalasHapus