- Mamosur-mosuri.
- Mamoholi.
- Acara Tardidi Dakdanak.
- Marguru Malua.
- Mamargahon Halak Na Leban.
- Mambuat Goarni Ompung
- Mamosur-mosuri.
Adong
do 2 macam ulaon na mamosur-mosuri:
1. Dung dibereng
parboru boruna tumagam Haroan, Jala nungnga matoras napina rorotna, borhat ma
hasuhuton parboru/hula-hula mandapotton boruna/helana, pasahatton dekke
saha/dekke simudur-udur, dipasahat ma tu boruna/tuhelana sipanganoni mardongan
mual sitio-tio dihatahon mai” boru hasian dohot ho hela, nunga songon natarida
naniluluan, nga songon najuppang najinalahan, hubereng hami boru hasian, nunga
matoras pinarorotmu, disialai ro hami mambaen indahan sipai lohot, asa lohot ma
nauli, lohot na denggan, lohot ma pinarorotmu diho boru hasian/hela, nion ma
indahan nalas, las ma roham majjalo panggabean parhorasani, nion ma dekke
sahat, sahat ma nauli na denggan di gonggom toddim, jala di gonggom toddinami
ma toddim boru hasian dohot ho hela, hata ni dekke simundur-udur, sai
mudur-udur ma hamu nadua rappak dohot popparanmu tujoloan ni ari on, hata ni
mual na tio sai tioma paddaiamnu tujoloan ni ari on asa dohonon nami hata ni
silup-silupan.
"Asa tinitip ma tinoppa
hodong lais ni runa
tung songon on pe na boi tarpatupa
tu gabena ma hamu na pinasuna!'
Dungi dipasahat ma muse ulos bintang maratur, Asa anggiat mangatur
di anak dohot di boru. nion ma boru hasian dohot hamu hela ulos paroppa ulos
gonggoman ni toddi, asa oppa haduan pinarorotmon diho, jala marsigonggoman ma
todditta jala dohonon ma songon uppasa nanidokni upasa ni situa-tua”
"eme
sitamba tua
parlinggoman ni
siborok
debata do dihita
na martua
horas ma hamuna
diparorot”
“asa bulung ni baniara
mangakkat mangissua
asa dihuta hamu unang marmara
didia pe naso jadi mahua”
"sahat
--sahat ni solu
sahat ma tu
bottean
leleng ma hamu
mangolu
sahat ma tu
parhorasan tu panggabean”
Dungi dibaen ma
tamiang parmanganon sian hula-hula.
2. Adong do na mamosur-mosuri di jou haha anggina di jou pamoruonna, di
jou hula-hulana, rap borhat ma nasida mandapothon helana dohot boruna. Dipatupa
ma dekke sahat dohot indahan na las, diboan ma muse manuk na niatur, asa
mangaturhon di anak, dohot mangaturhon di boru, diboan ma muse accimun.
Sipangalabbohi asa labbok pakkilalaanni boru na binosur-bosuron i mamboatton
pinarorotna i, dipasahat ma muse tobu asa tonggi parniahapan dohot pakkilalaan
tu joloan ni ari on, di patupa ma muse itak puti asa puti sohaliapan puti so
habubuhan, dungi dipasahat ma dohot ulos mangiring asa anggiat mangiring di
anak dohot di boru, dihatahon ma sude i marhite uppasa donganni natar surat
dinamamosur-mosuri i, Dungi dijopput ma parbue na pir tu simanjujung ni boruna
i dohot helana i dungi martangiang ma laos marsipanganon.
Dung sorang nadibortian manang na marpiga-piga ari, Roma hula-hula
manang parboru manaruhon aek ni utte manang bangun-bangun, dohot mamboan
paroppa, dungi dipasahat ma dekke sahat dohot indahan na las, tu boruna dohot
tu pahoppuna laos dohot helana nang dohot natua-tuani helana i, dung (hadoppon
sipangononi didok ma hatana. "Lasma rohatta boru hasian dohot ho pahoppu,
songoni nang dohot hela nami nang lae, iboto nami di naung sorang
siuccok/sibutet on, Sonang soharibu-ribuan, diiring-iring jala digonggomi toddini
debata, disialai massai las roha nami ala ditangihon tuhatta do tangiang ta,
jadi boru hasian dohot hela nang pahoppu, lae nami dohot iboto nami di son rodo
hami hula-hula muna , pasahatton dekke sahat, indahan na las, mual sitio-tio,
sahat ma nauli, sahat ma nadenggan asa mudur-udur ma hamu tu dolok to toruan
rap dohot pahoppu namion, sai tio ma pakkilalaan muna tujoloanni arion”. Dohonon ma songon na nidokni natua-tua.
"Asa tinittip ma tinoppa
golang-golang pangarahutna
tung songononpe na tarpatupa nami
tu gabena ma hamu na pinasuna”
Dungi dijalang
ma hula-hula nai dibaen ma tangiang parmanganan, dung salpu marsipanganon, dibagi hula-hulana ma parjabbarani, ia parjabbaran di jabu on do:
1 ) osang-osang
2) panahui dohot
gaor gota namarsanggulan
3) aliang-aliang
4) soik opat
5) juhut na
saur/dohot tanggo-tanggo nagodang
6) rippusu
7) upa suhut
Pardalanni
parjabbaran i:
Osang ma tu
tulangna / hula-hula.
Na marngingi
(habbirang) tu dongan tubu, namar ngingi (siamun) tu dongan sahuta, soit tu
tulang, namar sanggulan tu boru, gaor gota mulak tu paranak, tu bere ibebere
tanggo-tanggo nagodang, tuhobbar jabu tanggo-tanggo nagodang, upa suhut di
hasuhuton dohot namar dongan tubu. aliang dohot batuharaja, ate-ate ditanggoi
parboruon ni hula-hula ma laos dipabbagihon mai tu akka situan natorop, dung
sippul mambagi parjabbaran dipasahat ma akka hata pasu-pasuon tu nasorang i
dohot tu natua-tuana, namarliat-liat ma pasahatton pasu-pasu Songon pardalan ni
parjabbarani, dungi dipaappuhon hula-hula ma tu pamoruonna, dungi manggappu ma
suhut paranak,laos ditutup ma dohot tangiang sian hula-hula.
- Acara Tardidi Dakdanak.
Ia natardidi didok mai mangalap goar tu gareja khususna katolik
dohot protestan, nabiasa diboan dakdanak i tu gareja marpahean nabottar alai
anggo akka tondong nungnga di undang hian, akka dongan tubu, pariban dohot
ale-ale, boru, bere, ibebere, dohot akka hula-hula, lumobi ma dohot dongan
sahuta. Dung sippul sian gareja, roma hula-hula pasahatton indahan nalas, dekke
sitio-tio /dekke simudur-udur manang dekke sahat. "on ma dekke sahat dohot
indahan nalas pahoppu hasian, sahat ma goarmi goar pajjou-jouan, goar ni
pakkehet-eheton, jala goarni na tarpillit mai di joloni Debata, sai anggiat ma
tuhipas na ho ibbur-ibbur magodang penggeng saur matua. Hatani indahan
nalas "las ma roha ni pahoppu nami”, hatani dekke sahat " sahat ma
nauli, sahat ma na denggan di ho, asa dohonon nami ma songon ni dok ni
natua-tua".
"Asa tinittip ma
tinoppa
hodong lais ni ruma
tung saotik pe
natarpatupa
tugabena ma pinasuna”
“asa nion ma
ulos gonggoman mu, manggonggom dinauli, manggonggom di na denggan, sai anggiat
ma tu goppis na tu pahoppu tu joloan ni ari on, dohonon ma songon nidok ni opputta
naparjolo tubu i"
.
"Asa eme sitamba tua.
parlinggoman ni siborok
debata do dihita silehon
tua
asa horas ma ho
diparorot"
"Horbo ni baniara
dipabara dipalua
dihuta ho naso jadi marmara
age didiape naso jadi mahua”
"Sahat-sahat ni
solu
sahat ma tu bottean ni
ajibata
leleng maho mangolu.
tottong ma ho diparorot
amatta debata”
Dungi mulak ma hula-hula tu hundulan na, di bahen anggina suhut ma
tangiang parmanganon, ditikki na marsipanganon i ma laos di suru hula-hula akka
pamoruonna laho mananggoi haliang, ate-ate, dohot pusu-pusu, nang butuharaja
dibagihon tunatorop i humaliang, dung simpul marsipanganon laos dibaen
pangulani huriama tamiang sippul mangan.
Laos dibagi hula-hula ma
parjabbarani:
I ) Osang dilehon mai tu hula-hula
I ) Osang dilehon mai tu hula-hula
2) Namarngi-ngi sabola siamun
dilehon tu tulangna
3) Namarsanggulan dilehon mai tu
pamoruonna
4) Panahui manang gaor gota mulak ma
tu haha anggi ni hasuhuton
5) Juhut na saur manang
tanggo-tanggo nagodang dilehon ma tutulang rorobotna
6) Songonima nang tu bere/ibebere
tong juhut nasaur
7) Tu paribanna juhut na saur.
Alai molo upa suhut ima dihula-hula manang na niambangan, laos ima
dilehon tu akka dongan tubuna, paboahon ala si sada suhut do halak i
namardongan sabutuha,dung salpu mabbagi parjabbaran marhata sigabe-gabe ma
robbonganni hula-hula, songon
pardalanni partodingni parjabbarani songon ima marliat-liat maddok hata
pasu-pasu, pasu-pasu tu nabaru manjalo paddidioni dohot tu natua-tuana, dungi
parpudi ma panippuli mandok pasu-pasu laos paappuhossa, dungi mangappu ma suhut
bolon.
- Marguru Malua.
Digoari mai malua sian pangkukkungion/sian
tanggung jawabni orang tuana, dung marguru malua nasai leleng diajari guru
huria manang paddita dipatupama acara gareja, marpahean na bottar ma disi
nalaho malua i, tupado disi bawa dohot boru-boru, dung sikkop dialusi akka
sukkun-sukkunni paddita.
Jala dipaboa paddita ma tanggung jawab ni nasida be, maksud dohot
tujuan laho memperbaharui pangalaho manang paubahon pangalaho, dungi
dipasu-pasu paddita ma nasida saluhutna, dung sippul sian gereja, sahat di
tanggani bagasna nunga disi be akka tamu naginokkon, dungi dipahuddul ma
namalua sian pakkakkungion i tu lage-lage tiar, roma natua-tuana mangupa
majjopput sipirni toddi laos udurma tulangna dohot nattulangna mangupa-upa
dipasahat ma iddahan na las dohot dekke sahat, jala dipodai ma denggan-denggan,
laos di ulosi ma, ima digoari ulos gonggoman. Dipasahat ma marhite-hite uppasa
laos dijopput ma parbue pir tusi manjujungna
“Asa pirma
pokki"
bahul-bahul
passalangan
asa pirma toddim
luju-luju ma
dalanni passamotan”
“Marluga solu bolon
solu manopi-nopi
nungnga pungu hamu dison
namar baju dohot doli-doli
sai asima rohani tuhatta
dilehon ma dihamu nauli sikkopni
toddi"
"Sahat-sahat
ni solu
sahat ma tu
bottean
leleng ma ho
mangolu
sahat tu
panggabean”
Dungi mulak bema akka tulangna /nattulangna, natua-tuana tu
huddulanna dungi dibaen ma tangiang parmanganon. Haha anggi nampuna /anakkon ido
padalatton parjabbaran manang tudu-tuduni sipanganoni tu akka namar
tohonan /marbadohoan molo hapeahan ni parjabbaran pe dijoloni namalua sian
patukkungion i do ai las ido nakkiningan di bahen natua-tuanai upa-upa di
anakkonna.
Pardalanni
parjabbaran:
- Osang tu tulangna mai (tulang ni
namalua sian pakkakkungion i).
- Namamgingi sabola siamun tu
hasuhuton.
- Namar sanggulan tu pamoruonna.
- Panahui tu parhobas.
- Tanggo-tanggo nagodang tu tulang
rarobotna.
- Tanggo-tanggo nagodang tu
bere/ibebere songonima dohot tu hobbar jabuna tongma tanggo-tanggo
nagodang, nang dohot tu paribanna
- Namarngingi sabola hambirang tu
natua-tuani huta.
- Tu akka dongan tubu nang haha anggina upa suhut ma, di bagihon tu nasida.
Dung simpul mambagi parjabbaron sudema mangalehon hata poda, sude
marliat-liat sesuai dohot pardalanni parjabbarani, mulaimai sian dongan tubu,
panutup ma tulangna laos tulangna i ma na paappuhon.
Dungi mangappuma hasuhuton, ditutupma dohot tangiang sian pangulani
huria manang sian tulang.
- Mamargahon Halak Na Leban.
Sering do terjadi di halak hita batak ma
margahon halak nasing /silehon gabe, di bahen ma anakkon manang dongan samarga.
Molo mambahen adat na sisongoni parjolo paboaonna ma i tu akka haha anggina /dongan sabutuha, Dung dos roha ni akka namar haha maranggi dijouma sude akka
suhu-suhuni marga, popparan ni opputta siraja batak laho mangarumusson ulaoni
jala ondo sada ulaon pesta ni halak batak na ubbalga, alana ikkon sigagat duhut
do parjuhut ni i, jala makkuling do disi agung sabangunan leanon do
bulang-bulang ni ianakkon na nimargahoni lengkap dohot parhutaanna /pajjaeanna
songon nang dohot tarobbona, jala pasahatton bulang-bulangi pe ikkon dos do
rohani namarhaha maranggi, jala ditottuhon do sada hasuhuton maranakkon anak na
nimargahon i jala siani ma dibuat tarobbona nabiasa tano parhutaonna dohot
pajaeanna hot doi dibaen tu bona. Jala ianakkon na nimargohoni mangalehon
parpisoan namassai balga berupa hepeng, sesuai dohot na disepakati 2 belah
pihak godangna. Jala risdo sude setiap suhu-suhu ni parmargaon dapotan
parjabbaran jala sudema setiap suhu-suhuni parmargaon mangalehon pasu-pasu tu
ianakkon nanimargahoni, jala marsitariparan do disi parjabbaran popparan ni
nasubbaon dohot na tuttungan, jala akka raja-raja biuspe makkatai do disi
saluhutna.
Naparjolo sahali mamargahon halak na leban gabe halak batak, ima
naterjadi di porsea, molo menurut nani hatahon ni akka natua-tua adong do
manang namarpiga-piga ruma tangga, halak cina, mangakku gabe marga manurung, di
porsea marpungu do sude tertua-tertua ni marga manurung (penatuai),
mangarumusson/makkatai taringot tu haroro ni halak cina nanaeng masuk gabe
marga manurung, dung makkatai sude akka natua-tuai, sada diantara popparan ni
raja manurung natolu panggoari gabe dibahen ma akka halak cinai popparan ni
siappudan, ujung na gabe opat ma dibahen popparan ni raja manurung, dibahen ma
goar ni oppu ni halak cinai raja mangihut, jala dipestahon mai jala tung massai
balga do dibahen najolo pestanai sudema halak cinai dibulang-bulangi marga
manurung jala dilean parhutaanna, dohot tarobbona halak cinai mangalean
parpisoan, tu marga manurung.
Songoni ma sahat
tu saonari setiap adong halak na leban gabe halak batak, dipestahon jala
diadatton doi, sesuai paradaton na adong hian.
- Mambuat Goarni Ompung
Adong do sipata marlomo ni roha mambuat goarni oppuna, olomai alani
utang dihajolma on nioppuna, molo mabbuat goarni oppung, ulaon na balga do
ulaoni, di goari mai ulaon patapehon tua, jala ulaoni digoari mai ulaon bius,
jala par juhutna saboi-boina sigagat duhut doi, jala sude suhu-suhu margana
pasti dapotan parjabbaran, jala sude mangalehon pasu-pasu. jala sebelum ulaoni
di pamasa do ria raja, di jou sude akka utusa-utusan ni paradaton na adong di
luati, asa sikkop sude hata nahobbar tu ulaoni, jala dibuat do disi Agung
sabangunan, asa tappe tua dohot sangap asa ojak dohot sahala ni oppu tu na
mabbuat goarni oppunai, alai jarang do jolma namabbuat goarni oppuna.
BUTUH MODAL USAHA, DANA TUNAI..?
KLIK..!!
aha do imbar ni osang dohot panahui ? boasa asing-asing hasahatanna ? mlt
BalasHapus