Adat tu na monding
- Namate Alang
Molo modding sada ama, holan maranak dohot marboru dope, manang tu
naung sohot lanakkonna alai dang adong dope pahoppu na di goari dopei matipul
ulu, alai molo ina do na modding i digoari mai toppas tataring.
Ia paradaton tusi saput ma dohot tujung, molo ama do na maddingi
tulangni na moddingi ma mambahen saput na, alai molo tujung na hula-hulana ma
na mangalehon i.
Alai molo ina do na moddingi mambahen saput na ima hula-hulana, alai
mambahen tujung na tulang ni namabalu ima (tulang ni suamina).
Ia paradaton na hobbar tu si di goari mai mangido tamiang, jala
sebenarna ulaon i ulaon dijabu mai, ai dang boi dope maralaman na toppas
tataring, manang natipul ulu, alai dung sikkop dipature namodding i tu udean, di
panakkok do hulahula nai dohot tulangna tu tonga ni bagas ni na modding i
digoari mai mangukkap tujung/mambukka tujung.
Ia isaranai na mangido tamiang, setiap na maddok hata jongjong ma
marpiga-piga halak, sada ma mambaen tamiang, sada ma maddokkon hata soso-soso,
manang apul-apul, songon ima setiap rombongan na maddok hata, dimulai ma mandok
hatai sian paidua ni suhut dongan tubu, boru, bere, ibebere, pariban/ale-ale,
dongan sahuta/STM, natua-tua hobbar balok /natua-tua na ro, dungi sibaen saput
/hula-hula (tulang), paappuhon ma tu hasuhuton.
Alaimolo ina do namoddingi hula-hulana do na paappuhon, alai molo
ama do na moddingi tulangna do na paappuhon, dang adong di ulaon nasongoni ria
raja manang pangarapoton, dungi mangappu ma hasuhuton.
B. Ulaon Na
Sari Matua
Molo modding sada natua-tua naung marpahoppu sian anak, marpahoppu
sian boru,alai adong do pe ianakkanna na so marhasohotan di goari mai na sari
matua, olo do dibaen dua ari manang tolu ari di jabu, molo juppang dosni tahi
di hasuhuton lao patuat na sari matua i, di pamasa ma ulaon ria raja manang
pangarapoton dijou ma akka na hobbar tusi: Hula-hula, tulang, bona tulang,
bonani ari, tulang rorobot,pariban/ale-ale, dongan saulaon, songoni ma nang
natua-tuani huta nang dongan tubu, boru, bere, ibebere.
Diulaon
pangarapotoni di buat ma parjuhutan na marmiak-miak godang na sesuai dohot
godang ni undangan ni hasuhuton i.
Dung ris sude ro na ni undang
nai/nanigokkon nai, di pukka ma pakkataion, jumolo ma marsipanganon, laos di
bagi ma nang dohot akka parjabbaron, sahat do parjabbaran i tu bonani ari, bona
tulang, tulang rorobot, tulang hula-hula, hula-hula ni suhut namar haha
maranggi, hula-hula naposo, songoni nang akka simatua niboru, pariban, nang
ale-ale/dongan saulaon, pemerintah setempat, nang dohot tu huria. Songoni
pardalanni parjabbaron di tikki pangarapoton manang ria raja, songoni ma nang
dohot di ari hapartuaon nai.
Las dipangarapoton ido/ria raja di sobba akka hula-hulana nang dohot
tulangna jala laos di saur-sauri akka na margoar hula-hula dohot na tua-tuani
huta maniroi ulaon i, asa tung denggan,dung i di paappuhon ma tu suhut, ia na
paappuhon i, saguru dina sari matua ido, molo ina do na sari matuai hula-hulana
na ma na paappuhon, alai molo ama do na sari matuai tulang na ma na paappuhon,
jala menurut na biasa borngin do di baen mangappu tu ruma-rumana, alani ido
ubbaenna didok natua-tua mamodai ianakkonna "ait dia sadihari bot
mataniari di au anak hasian, dohot hamu akka borukku".
Jadi lapatanna molo nunga natua-tua naung sari matua manang na saur
matua marujung ngolu digoari mai naung bot mataniari di namodding i manang na
marradian i, dung sikkop sude hobbar tu pangarapotoni mangappu ma suhut.
Dung jumpang manogot nai sesuai dohot pakkataion manang pangarapoton
di tonggo raja manang ria raja, diulahon ma ulaon, molo parhobas makkobasi
sipanganoni molo namarmiak-miak do dimulai mai jam opat manang jam lima pagi.
Alai molo sigagat duhut doi mulai ma marhobas jam sada manang jam dua, dung
dapot waktuna sesuai dohot hasil ni pangarapoton maralaman ma natua-tuai.
Na biasa dibaen do disi songon gattini gondang ima musik, na deba
laos olodo mambuat gondang sabangunan, parjolo do hasuhuton, dohot akka
dongantubuna lao manortor dung salpui masuk ma robbonganni hula-hula mabboan
eme tubbur/eme na martuddu laos dohot parbue pir (sipirni toddi) songoni dohot
akka ulos sappe tua (ulos pasu-pasu) dipasahat mai marhite tor-tor.
Dung salpu hula-hula masuk, masuk ma robbonganni tulang, dungi robbongan
niboru tulang, dung salpu i, robbonganni bonaniari, dungi robbongan nibona
hula-hula na mar haha maranggi, sude rombongan ni hula-hula naposo, dungi
robbonganni pariban/ale-ale, natua-tua, hobbar balok, dung salpui masuk ma akka
robbongan na marliat-liat.
Molo tung adong robbonganni akka dongan saulaon, parpudima robbonganni
dongan sahuta, alai ianggo na pasahat ulos gabe-gabe/sappe tua, holan akka
namar goar hula-hula do na pasahatton ulos i. Molo robbonganni tulang rorobot
olo do sipata rappak dohot hula-hula (tulang) alai olo do sipata pulik
robbonganni tulang rorobot.
Ia lapatanni eme luddu/eme tubbur asa martubbur manang martuddu ma
akka pasu-pasu dobot panggabean parhorasan tu pinoppar ni nasari matuai, ia
dung sikkop sude di paappuhon hula-hula manang tulang na ma tu hasuhuton bolon,
barupe di pataruma na sari matuai tu inganan parsatokkinan manang tu tabbak na
tibbo, alai molo hula-hula dohot tulang di panakkok dopei tu jabu, ima di goari
mangukkap hobbung ia na mangukkap hobbung saguru tuna sari matua ido.
Ia molo ama do nasari matuai tulangna ma namangungkap hobbung laos
majjalo mano-mano, hula-hulana ma majjalo daun sihol, alai molo ina do nasari
matuai hula-hula na do siukkap hobbung tulang ni amatta ima manang na mangaiar
nasari matua ima majjalo daun sihol, ima molo ulaon tu na sari matua.
C. Ulaon Na Saur Matua
Ia na saur ma tua adong do tolu macam:
- sada natua-tua saur matua ama/ina
gellengna sude nunga marhasohotan, alai dang dope marnini marnono.
- Gelleng na sude nunga marsohotan
jala nunga marnini marnono
- Nunga sahat sude gelleng na sahat tu na marnini marnono jala adong dope nasahat tu na mar oddok-oddok.
Jala dang adong sitaonon di akka pinoppar na di goari mai saur matua
huhut mauli bulung, molo holan saur matua do boi do holan na marmiak-miak
manang lobbu sitio-tio pasae ari-arina manang partangianganna, alai molo nasaur
matua huhut marnini marnono lobbu sitio-tio manang horbo ma pasae ari-arini
natua-tuai manang partamianganna.
Molo saur matua huhut mauli bulung sirsir sude ianakkonna dohot
pohoppuna songoni sahat tu oddok-oddokna jala boi sibahenon di akka popparanna
digoari mai mangaliddakkon nagok, jala parjuhut na pe disi manang partamiangan
sipatupaon ni pinopparna digoari mai gaja toba (horbo limak kai manang horbo
sisapang na ualu) jala di bahen doi marborotan jolo di liatton do horboi tolu
liat/pitu liat, jala olo do di jabu nasaur matuai Sappe pitu ari pitu borngin,
Setiap borngin di pamasa do iddahan ni paddungoi saguru tu siha adongon ni
popparanna.
Jala horbo si limakkaei ima horbo na ubbalga alani balgana doi
ubbaen na di goari horbo si limakkae, Jala tung massai sangap do disi dibaen
hula-hulana dohot tulang na sahat tu bona tulang, bona ni ari, tulang rorobot,
hula-hula na marhaha maranggi. Jala par jambaran pe disi mar passa nama di
goari, Laos sian passa ima di passapatton parjabbaroni, ido umbaen na di goari
na mangaliddokkon nagok. Jala ulos sapot dang adong be disi, ulos sappe tua
nama goar na passappehon panggabean parhorasan tu akka popparanna.
Jala ulos saput digatti mai, ima goar na tutup batang, Jala ulosi di
goari mai ulos puccak/ragi hidup ala i na ma puccak ni hatuaon ni jolma.
Alai marbeda do partuaon ni ama tumibbo doi satingkat sian par tuaon
ni ina. Jala molo akka na saur matua tikki di ngoluna majjalo ulos matua doi
sian tulangna dohot sian hula-hulana. Alai molo adat di Toba holbung, di
Porsea/Balige di patupa ma sulang-sulang so hariapan.
Alai adong do olo pangidoanni na tua-tua tu akka ianakkonna. Di
tikki di ngoluna di golar adat na, adat pasae ari-arina Jadi molo nungnga
matua, holan adat manabbat na ma di baen popparanna. Alai adong do sa saotik
beda-bedani paradaton i marguru tu luat na be, ai nunggu marserak popparanni
opputta tu desa na ualu. Ido ubbaen na adong uppasa bataki, mandok songon on:
“Asing dolok
Asing do duhutna
Asing luat
Asing do adatna”
“Di si paccur
Di si do paridian
Di si taddok
Di si do parsuhatan
Di si luat
Di sido paradatan”
Alai dang boi hita martahan di akka paradattotta lumobi ma hita akka
naung di tano parserakan, Alana marhata nitta do akka siulaon, dang boi marhata
nikku alana ikkon marsipasangap-sangapan do.
Rim ni tahi do gogona"
Duhut-duhut si panganonna
Hata pe pina hata-hata
Sa guru di suhut do ulaonna
Tu bukkulanni sopo
Denggan do iba manise
Nang pe naung takkas binoto.
Cara mangaturhon ulaon na saur matuai.
Dung matua sada natua-tua ama manang ina di pa boa mai tu dongan
sahuta, tu hula-hulana, tu tulangna, tu tulang rorobotna, tu bona tulang, dohot
tu bona ni arina, songoni nang tu pariban, ale-ale, dongan saulaon, lumobi mai
tu pangula ni huria, sahat tu natua-tua hobbar balok. Jala torus do dianggapi
saleleng di jabu dope na saur matuai, Dung juppang ari lao partuatna jumolo ma
di pamoppa na tua-tuai tu ruma-rumana. Biasana di bot ni ari do di patupa ulaon
na songoni tu na saur matua.
Dungi dipatupa ma tonggo raja/ria raja ido digoari parrapoton, roma
saluhutna ni ottangna/uddanganna. Dung sahat sude akka na tua-tua dohot sude
hula-hula. Sahat mai tu bona ni ari. Saluhutna mai tabe akka na rikkot tu
pangarapotani.
Jumolo ma di baen marsipanganon, laos di padalan do di si akka
parjabbaran, molo ama do na marujung ngolui tu tulangna ma di pasahat upa suhut
alai molo ina do na marujung ngolui tu hula-hulana do di pa sahat upa suhut, Jadi
tulang na do margatti-gatti dohot hula-hula manjalo upa suhut dohot
osang-osang, molo di tulang upa suhut di hula-hula ma osang-osangna molo di
hula-hula upa suhut di tulangna ma osang-osangna.
Molo jobbarni bona tulang di pasahat ma sobba parjabbarani sian
rusukna.Molo digoari sobba tutup doi, dang marsirang rusuk nai. alai molo
sobba-sobba bukka doi, dang mardomu ujungni rusuknai, di pasahat ma
marsanggulan tu boru, alai molo tu tulang rorobot, di pasahat mai tulang gajjang
(soit). Dipasahat ma tong soit tu hula-hula na marhaha maranggi, tu na tua-tua
ni huta di pasahat ma na marngingi tu pariban, tu ale-ale, tu hobbar balok, tu
pemerintah setempat, tu huria tetangga, tu parhobas, tu natua-tua hobbar balok,
hula-hula naposo, sude on si jalo jabbar na gok, dung sippul mar sipanganon
dohot marbagi parjabbaroni di uduti ma pakkataion, jumolo ma i marsirenggetan Pasadahon
roha hasuhuton asa sada roha nasida mangalusi raja panise. Songoni ma muse raja
panise, tong ma marsi renggetan lao pasadahon roha lao manise alai adong do pamasahon
na manise on sian natua-tua ni huta, Adong do pamasahon sian dongan tubuna,
Adong do pamasahon sian hula-hulana.
Dung dos roha ni na sida jala hasuhutan pe na mardongan tubu nungga
sada roha na, makkatai ma raja panise ido manise hasuhuton, songonon ma hatana:
“Makkatai ma hita amang hasuhuton”
Dungi di alusi
raja parhata ni hasuhuton ma:
“Baen hamu ma na ulina i raja nami”
nungga hundul
hita nuaeng di lage tiar sai tiar ma panggabean tiarma parhorasan di ha muna
suhut nami tu joloanni ari on, alana di jolo jabu na marsangap na martuaon nungnga
bosur hami mangan sagat di namarloppan, manggalang tanggo-tanggo na godang
manjalo na mar niadopan, sai anggiat ma attong pamurnas tu daging saudara tu
bohi si pa lomak ibbulu si paneang holi-holi, asa do honon ma songon ni dokni
na tua-tua.
“Asa bagot na
marhalto mai
Na tubu di
robean
Horas ma hami
namangatton si panganon Na pi na sahat
mu nai”
sai tubuma sikkap ni i tu gabena ma hamu suhut nami namangalean.
sai tubuma sikkap ni i tu gabena ma hamu suhut nami namangalean.
“Asa saonnari pe suhut nami, dia ma lakkatna dia ma unot na, dia ma hatana dia ma ni dokna si begeon ni pinggol si peoponni roha, asa takkas ma paboa hamu siani Hamu na suhut nami”
Dungi dialusi raja parhatani hasuhutonma
“Gabema akkupni na horas raja nami, tarsingot
ma rajai di na bosur mangan. Raja nami sai
gabe ma na ni ula tujolanni arion asa adong muse na laho habosur honotta, sinur
ma na pinahan raja nami asa adong muse nalao hasagattonotta. Raja nami
maulipe otik so sadia si panganon na ta hasagatton i paliasma raja nami, ndang
alani holit manang alani tois, tung sohu pakke hami do holit maradoppon hamu
raja nami, molo tung holit pe sai tarida ma hasilni i tu joloanni arion. Songon
ni dokni na tua-tua raja nami”
“Marbaur tanduk
Marbaur holi-holi
Godang si butong-butong
Otik si pirni todi”
Asa tinittip ma
ti noppa
Golang-golang
pangarahut na
Tung songonipe
natar patupa
Tu ga bena ma
raja nami pina suna”
Ia hatana panggabean
parhorason do raja nami”
Dungi marpanakkasi ma muse raja
panise
“Gabe ma tutu akkupni na horas, Panggabean
parhorason do hape, sai anggiat ma lamtugabena hamu suhut nami tu joloanni ari
on alani i suhut nami.
“Tappakdo songon na huddul
Udur songonna mardalan
Akkup ni nauli akupni na denggan
Asa takkas ma di paboa damang”
Asa dapot songon
ni dokni na tua-tua
Takkas jinalo
purba”
Tumakkas ma
jinalo akkula
Gabe hita on
jalan maduma
Tumakkas gabe ma
jala mamora”
Sitakkas ni
nauli sitakkasni na denggan takkas ma pa boa hamu na hasuhuton nami. Dungi
mangalusima muse raja parhatani hasuhuton. Sise ma tutu sise munai raja nami tadda
do hamu raja panise, Hami pe attong paboaon nami ma sitakkasina. Ia sitakkasna
on ma raja nami, Di piga-piga ari naung lewat matua dolok ma ama nami/inanami
huhut marpahoppu sian anak marpahoppu sian boru, Marnini sian anak, marnono
sian boru. Jala basa do debata mauli bulung do hami sude pinopparna.
Di siala i raja nami denggan do tahe pangidoon pasu-pasu di
partuaonni natua-tua nami on. Alani ido asa hu pa pungu hami hamu rajani
hula-hula, rajani dongan tubu, rajani boru, nang rajani dongan sahuta, pariban
nang dohot ale-ale. Ro di sude na marholong ni roha marnida hami, asa
ajar-ajari hamu hami raja nami, jolo tiroi-tiroi hamu hami, asa sikkop di
partuaonni na tua-tua namion Jala asa pitta diakka pasu-pasu na naeng si jaloon
nami sian hamuna hula-hula nami, tulang nami, bona tulang, nang dohot bona ni
ari, tulang rorobot, nang dohot sian natua-tuani huta na hu parsangapi hami
sian pariban nang ale-ale nami dohot sude tahe na mar holong ni roha na marnida
hami, jala laos di son ma raja nami ria raja nang dohot pangarapotonna, ima
sitakkasna jala ima haroanna raja nami.
Dungi makkataima muse raja panise:
Gabe ma jala horas amang suhut nami, tadda do patni hoda tu patni
gajaPahoppu ni na mora do hamu jala anak ni raja, di boto hamudo adatni opputta
si jolo-jolo tubui. Sai anggiat ma attong di tabbai debata di hamuna pasu-pasu
nauli dohot pasu-pasu na denggan.
Asa saonari pe amang suhut nami laos hamu ma na pataddahon tu sude
namarliat-liat nalolo. Jadi sesuai dohot boa-boa muna matua dolok na tua-tuai
ima oppu ... jala mauli bolung di dok roha nami horbo si sapang na ualu ma
manang silimakkae. Manang gaja roha di partamiangan ni na tua-tua on, jala
marpassa nama hamu pasahathon akka parjabbaran nami jala takkas ma pasahat hamu
akka parjabbarani tu akka si jalo parjabbaran.
Dungi di alusi raja parsautni
hasuhotonima" naolo do hami tiro-tiroan muna mambaen tu na du menggan."
Asa di tentuhon do arina manang jam piga marsogot na i maralaman
jala dung sikkop sude mangalean panuturion dohot akka pasu-pasu namarliat-liat,
di paappuhon tulang/hula-hula ma tu hasuhuton bona. Laos di na mangappui
hasuhuton i dipaboa ma lao parnakokni hula-hula dohot tulang tu jabu.
Dung sikkop
marsogot di pataru na saur matuai tu dolok-dolok natibbo jala laos di
pangarapotan ido di paboa akka na margoar hula-hula manang na piga ulos na lao
siappehonon ni na sida setiap robbonganni akka hula-hula, jala di pangarapotoni
do di paboa parsautni hasuhuton mambaen goddang manang musik. Dung dapot jam na
naung dittotuhon jumolo do hasuhuton manortor huhut makkaliangi na saur matua i.
Laos makkutti raja ni duhut-duhut dohot akka si jagaron, mangihut do disi raja
ni duhut-duhut.
Dung sikkop manortori sude popparanna
di jabu, baru pe di boan ma maralaman dungi di jalo haroroni hula-hula, tulang,
bona tulang, bona ni ari, tulang rorobot.
Marsipanganon ma hira-hira jam sada manang jam dua, dung salpu mar
sipanganon di uduti uduranni hula-hula na marhaha maranggi, hula-hula na poso,
pariban dohot ale-ale, pangonggom do ianggo natua-tua ni huta.
Dung sikkop sude dohot natua-tua hobbar balok, tulang/hula-hula ima
na pa appuhon. Dungi mangappu ma hasuhuton dungi dipataruma na saur matuai tu
dolok-dolok na tibbo.Ima sahatna.
Goar-goar ni parjambaran sian pinahan lobu
Goar-goar ni parjambaran sian pinahan lobu
I ) Osang-osang
2) Namar ngingi,
dua
3) Namar
sanggulan dohot gaorgota panahui
4) Panamboli /
ujung piso
5) Bunion toddi
6) Somba
7) Somba-somba
8) Soit, dua
9) Botohon, dua
10) Rossangan
11)
Rippusu/ate-ate, butuha raja, limpa
12)
Tanggo-tanggo na godang/juhut na saur
13) Upa suhut/ihur-ihur
Alai molo tu
ulaon nasaor matua ditambai ma dua sasap
BUTUH MODAL USAHA, DANA TUNAI..?
KLIK..!!
Tantamna?? Dihata tantamna do tajomna...dang tikkos i.
BalasHapusNa tikkos ima"Rantosna do tajomna,tampakna do saut na...
Ralat Kata TAMIANG seharusnya TANGIANG
BalasHapus