Ulaon mangompoi Sibagandingtua
Adong do tolu macam paradaton Lao mangampoi sibagandingtua
A) Adat na gok
B) Adat
panonga-nonga
C) Adat na
met-met
- Adat na gok
Molo lao pature bagas/sibaganding tua di na mambahen batu ojahan manang mamulai
manukkangi di jou ma tulangna/hula-hulana, dongan sahuta, pamoruonna, dohot
pangula ni huria, di patupa do disi itak gurgur, pisang na tonggi, tolor ni
manuk, dungi martangiang ma sian hula-hula, sian tulang, sian dongan tubu, sian
dongan sahuta, sian pangula ni huria, dung sikkop martangiang manang dohot
marende di puttarhon ma miak-miak i, manang tolor ni manuk i, tu inganan ni
tiang parsuhi, jala mangihut ma Itak gurgur dohot pisang si tonggi-tonggi dungi
akka utusan i sude (akka na mambaen tamiang), marganti ma sian hasuhuton
mameakkon batu ojahan i, dungi rappak ma mangatton itak gurgur dohot pisangi,
laos disima dipatupa panganon ni tukkang (di subut).
Ia lapatanni itak gurgur i asa gurgur ma passamotan dohot paccarian,
ia lapatan ni pisang i asa tonggi pakkilalan ni na mangingani bagas i, dungi
dipassakkotton ma akka ulos batak di jabu bona, laos disima huddul hasuhuton,
(nappuna bagasi) dung diparnakkoni matani ari jam ualu sahat tu jam sabolas di
mulai ma acara mangupa-upa sian hula-hula dohot tulang, mangupa-upai nappu na
bagasi dipasahat ma disi indahan nalas aek sitio-tio, dekke simudur-udur (dekke
sahat), jala dipasahat ma pasu-pasu marhite uppasa laos di ulosi ma hasuhoton i
(nappuna bagas i), di jopput ma parbue pir jala di pasahat ma hata pasu-pasu.
“Sai di dongani tuhanta ma hamuna mangingani sibaganding tua on jala
bagas partangiangan ma si baganding tua on, hatutubu ni anak jala hatutubu ni
boru na olo mangihut na olo pangihutan, parembason ni anak, parembason ni boru
dongan muna saur matua, sai mak kirap ma sian na dao majjou ma sian na jumonok
akka passamotan ro tu hamu di namangingani sibaganding tua muna on sai hotma
dibatu-batuna gomos nang di hassing-hassing na, manggonggom ma nang dinasa
pangisina, pasahat hamuna nang hadirion muna tu amatta na martua debata asa di
dongani debata hamuna kaluar masuk sian sibaganding tua muna on.
Asa dohon ma
hata pasu-pasuon ima hatani si lup-lupan:
“Asa horboni
baniara
dipiara di palua
di sibaganding
tua muna on hamuna na so jadi marmara
manang di dia pe hamuna sai unang ma ma hua”
manang di dia pe hamuna sai unang ma ma hua”
“eme ni sitamba tua
parlinggoman ni
siborok
debata do dihita
na martua
sai horas ma
hamuna diparorot”
“Sahat-sahat ni solu
sahat ma tu bottean
leleng hamu be mangolu
sahat ma hamu tu panggabean”
Dung sippul ma mambahen hata pasu-pasuon laos marsipanganon ma dungi
barupe tu alaman. Di alaman ma pangaturonni panortoran diaturhon raja parhata
ni hasuhutan manang dongan tubuna.
Mulai ma manortor hasuhuton, namarhaha maranggi, boru, bere,
ibe-bere, mambuat tua ni gondang
Dungi masuk ma rombongan ni hula-hulai rombongan ni tulang,
rombonganni bona-tulang, rombongan ni bona ni ari. Tulang rorobot, pariban nang
ale-ale sian dongan sahuta. Na biasa molo marsipanganon dung salpu manortor ma
hula-hula dohot tulang, laos di sima di padalan dohot akka parjambaran, songoni
nang dohot pinggan panganan, alai anggo ulos, tambani na di ulaon manogot
Ditikki ulaon na manortor i doi di pasahat mardongan pasu-pasu. Tulangna na ma
na paappuhon dungi di appu hasuhuton panippulini ulaon i laos ditutup ma dohot
tamiang.
- Adat panonga-nonga
Dung sikkop bagasi/lopo-lopoi di patupa ma adat na, digoari mai
ulaon mar masuk jabu, di pamasa do di si manjou dongan sahuta, asa marsiaturan
mangulahon adat na hombbar tu ulaon i,
laos di jou do dongan tubuna, boru, bere, ibebere, pariban, nang ale-ale,
Songoni nang dongan sahuta dohot hula-hulana, nang tulangna, bona tulangna,
bona ni arina, dohot tulang rorobotna.
Ia dung jumpang ari nabinuhul ni hasuhuton roma sude akka na diuddangna
(nagi nokkon ni ha suhuton) jala di manogoti di patupa ma ulaon di jabu lao
mamasuki bagasi, di boan ma mual na tio tu bagas jabu na naeng si pestahononi,
dungi di pagalak ma api laos di loppa ma mual na tio, di patupa do di si itak
gur-gur, pisang na tonggi, accimun si labbok-labbok, adong dope dohot na
mabbaen tobu.
Dungi di passakkotton ma akka ulos batak di jabu bona laos disi ma
huddul hasuhutoni.
Asa tonggi jala denggan
passarian mangingani sibagadding tuai, ia lapatan ni miak-miak manang tolor ni
manuki, asa marmiak passarian, asa marmiak-miak dohot akka na ni ula, dohot muse
accimun si pangalam bohi asa labbok jala dame roha ni namangingani sibaganding
tuai, ia dung simpul ma dipature bagasi, dibahem ma adat tu tukkang, digoari
mai paulak tukkang.
Di paborhat ma tukkang i mardongan itak simomos, asa gomos
sibaganding tuai dihasing hasingna, jala hot dibatu batuna, manggonggom dinasa
pangisina, ikkon do las ro hani tukkangi mulak tubagasna, dipatupa ma tu tukkangi
hepeng, goarna tobus kussi godang ni hepengna sarupa tu godang ni anak nilenssi
ni jabui. Ima digoari adat paulak tukkang, dung dapot ari nadenggan laho
mamasuki sibaganding tuai, dibukka ma pittu ni jabui mardongan tamiang, digoari
mai “pengguntingan pita” di sido sude utusan sian dongan tubu, sian hula-hula,
sian dongan sahuta, sian pariban/nang ale-ale, boru, bere dohot ibebere. Pangula
ni huria ma mamboanton tamiang, biasa oloma i jam pitu manang jam ualu.
Dung diparnakkokni matani ari jam ualu
sahat tu jam sabolas dimulai ma acara mangupa-upa sian hula-hula, dohot tulang,
mangupa-upa nappuna bagasi. Di pasahat ma disi iddahan nalas, aek sitio-tio,
dekke si mudur-udur (dekke sahat). Jolo dipasahat ma pasu-pasu marhite-hite
uppasa laos diulosi ma hasuhutoni (nappuna bagasi), di jopput ma parbue pir,
jala di pasahat ma hata pasu-pasu.
Dung sikkop di marsipanganon di jabu, masuk ma tu ulaon di alaman,
diatur hasuhuton ma na niuddangna, dungi ittor langsung ma marsipanganon, alai
daodo uttorop (tu morop) uddangan namarmasuk jabu sian uddangan na manimusi
bale-bale.
Dung sikkop sude di pature parhobas, di pasahat hasuhuton ma
tudo-tudo ni sipanganon tu hula-hula na, dungi di baen ma Tamiang parmanganon,
dungi marsipanganon ma, alai holan na mangadopi do hula-hula di tudo-tudoni si
panganoni (parjabboron) Ianggo na padalatton manang pasahathon parjabbarani
tong domulak tu hasuhuton.
Dung sikkop mangan di baen pangula
ni huria ma tamiang sippul mangan laos dipangido ma pangurupion sian akka na
toropi manang undangannai dungi pe asa di bagihon par jabbaran i.
Dung sikkop mambagi parjambarani, mandok hata ma dohot akka
pasupasuon mulai sian hula-hula sahat tu na marliat-liat alai anggo pa appuhon
ulaoni tong do tulangna, Dungi mangappu ma hasuhuton laos di tutup ma dohot
tamiang.
Mambaen peletakan batu pertama molo pajongjong bagas/sibaganding tua
tunapajongjokkon sarupa doi/carana tu adat ni jabu na met-met, panonga-nonga,
dohot jabu na balga, cuma holan goarni bagas ido na asing be sesuai dohot
parpeakna, molo met-met do jabui digoari mai:
- undung-undung
- Lopo-lopo
- sopo-sopo
- parlape-lapean
Alai molo
ubbalga sian naum met-met i digoari mai jabu/bagas, molo jabu nabiasa (naung
margorga), manang ruma meka ima digoari ruma manang sibaganding tua, songon ido
nang cara memasuki sarupa do rumang ni ulaon i molo ulaon di jabu tong do
sarupa.
- Adat na met-met
Ia adat na met-met digoari mai manimusi lopo-lopo. Dung sikkop (dung
sae dipature) Lopo-lopoi di jou ma (digokkon) mar suhu-suhu, sian dongan tubu,
sian hula-hula, sian boru, bere, ibebere, dohot tulang, dohot pengetuai ni
huta.
Di goari mai ulaon di jabu, biasana di patupa mai di parnakkokni
mataniari jala di upa hula-hula ma dohot tulang hasuhuton i (nappuna bagasi) di
jabu bona, di pasahat ma iddahan na las dohot dekke sahat, di appehon hula-hula
na ma ulos, Dijopput ma parbue pir, las di pasahat ma akka pasu-pasu, dung salpui
diadoppon ma tudu-tuduni sipanganon, dungi dibaen ma tamiang parmanganon alai
holan na mangadopi do hula-hula dohot tulang, anggo na pasahatton parjabbaran i
tong do hasuhutoni.
Dung salpu marsipanganon dohot padalatton parjabbaron, mandok hata
pasu-pasuan ma namarliat-liat, Jumolo ma sian hula-hula, laos tulang na ma na
mangappuhon dungi diappu hasuhuton ma
laos ditutup ma dohot tamiang.
Subang-subang ni namanukkangi bagas/sibaganding tua
- Dang jadi parpittuan di bola urur, di dok natua-tua molo songoni peak ni parpittuan, na mangingani sibaganding tua i olo gabe parsitaonon,
- dang jadi baenon gonop anak ni tangga, di dok na tua-tua molo gonop anak ni tangga ima popparan ni hatoban jadi ikkon ganjil do hape anak ni tangga asa denggan paboahon nappuna bagas i anak ni raja,
- dang jadi pakkeon parhau na nililitan ni andor, molo pinakke parhau na hona lilitan ni andor di dok natua-tua sering olo masuk ulok tujabu,
- dang jadi marsuhar baenon hau nalaho parhauni jabu didoknatua-tua molo pinakke marsuhar parhau ni jabu jot-jot parsahiton ro tunappuna bagas i/pangisina,
- dang jadi baenon kamar di bola bukkulan didok natua-tua molo songoni olo hatop ama lao sian tonga ni bagas i,
- dang jadi pakkeon hau na gatal mambaen parhau ni jabu molo di pakke hau nagatali, jot-jot marbada-bada na mangingani bagasi,
- dang jadi uttibbo alaman sian jabu, molo uttibbo alaman sian jabu di dok natua-tua, olo gumodang uang keluar sian uang masuk di tonga-tonga ni bagas i.
- jala urur ni jabu pe ikkon ganjil dosipakke on,
- dang jadi sipajongjongon bagas di dilani tano molo di pajongjong bagas diginjang ni dilani tano jot-jot gaor nipi mangingani sibaganding tua i,
- dang boi sembarangan jolma mambaen bagasna mangabing barisan/parhutaan, ikkon raja do na tolap mangingani jabu na mangabing barisan.
BUTUH MODAL USAHA, DANA TUNAI..?
KLIK..!!
Tidak ada komentar:
Posting Komentar